 ile matematik dünyasının temellerini atmış bir matematikçiydi. ([Encyclopedia Britannica][1])
Ancak hayatı hakkında bildiklerimiz oldukça az; doğum ve ölüm tarihleri, nerede doğduğu, nerede öldüğü gibi detaylar kesin değil. ([World History][2])
Bazı kaynaklar M.Ö. 325 civarında doğduğunu, M.Ö. 265–270 civarında öldüğünü belirtse de — bu rakamlar kesinlikten uzak, sadece tahmin. ([Matematik Tarihçesi][3])
Neden Ölüm Tarihini Bilmiyoruz?
Antik çağda birçok önemli matematikçi, bilim insanı hakkında detaylı biyografiler yok; çünkü yazılı kaynaklar ya yitmiş ya da o dönemde biyografi yazımı yaygın değildi. Öklid için elimizde kalan bilgiler — birçok kişi tarafından yüzyıllar sonra yapılmış yorumlardan ibaret. ([World History][2])
Bir diğer sorun: Orta Çağ ve Rönesans döneminde, farklı “Öklid”lerin karıştırılmış olması. Örneğin filozof Öklid of Megara ile karıştırılmaları bu belirsizlikleri artırmış. ([Encyclopedia Britannica][1])
Dolayısıyla, “Öklid öldü” diyebileceğimiz, kesin ve güvenilir bir kayıt yok.
Öklid’in Ölüm Tahminleri — Ne diyor kaynaklar?
Bazı kaynaklar Öklid’in M.Ö. 270 civarında öldüğünü öne sürüyor. ([Vikipedi][4])
Başka bir görüşe göre ölüm tarihi M.Ö. 265 olarak veriliyor. ([Matematik Tarihçesi][3])
Bazı tarihçiler ise, hem doğum hem ölüm tarihleri konusunda “bilinmiyor” diyerek temkinli davranıyor. ([World History][2])
Yani özetle: Ölüm yeri ve tarihiyle ilgili kesin bilgi yok; ancak M.Ö. 3. yüzyıl ortalarında — yaklaşık 270–265 civarında — yaşamını yitirmiş olması en yaygın tahmin.
Bu Belirsizlik Neden Önemli?
Belirsizlik, Öklid’i yalnızca bir matematikçi değil, aynı zamanda tarihsel bir simge hâline getiriyor. Gerçek bir insan mıydı, yoksa bir grup matematikçinin ortak takma adı mı? Bazıları böylesi teoriler öne sürmüş; dolayısıyla “Öklid öldü” demek bile bazen tartışmalı. ([Collin College][5])
Bu belirsizlik, bize geçmişin ne kadar kırılgan olduğunu hatırlatıyor — büyük kum saatleri, silik parşömenler, kaybolmuş kütüphaneler… Ama aynı zamanda, fikirlerin, kavramların, soyut düşüncenin ölümsüzlüğünü de gösteriyor.
Öklid’in Ölümünün Ardında Kalan Miras
Öklid’in ölüm tarihi belli olmasa da bıraktığı etki kesin: Elementler kitabı, geometrinin temellerini attı; aksiyomatik yöntem, mantıksal yapı, sistematik düşünce modelini yerleştirdi. ([Encyclopedia Britannica][1])
Orta Çağ’dan Rönesans’a, oradan modern bilime kadar; sayılar teorisi, geometri, mimari, mühendislik — pek çok alanda Öklid’in prensipleri kullanıldı. Onunla ilişkilendirilen bu miras, ölümünün ardından bile yüzyıllar boyunca yaşadı.
İnsan Olarak Öklid — Belirsizlikler İçindeki Bir Figür
Tarihler, ciltli kitaplar, haritalar… Hepsi silindiğinde arta kalan bir soyutlama: “Doğru”, “çember”, “paralel” gibi kavramlar. Öklid, belki bir köşede yaşamış, belki bir okulda ders vermiş, belki de öğrencilerine geometri sevdiren bir öğretmendi. Biz onun doğum tarihini, ölüm gününü bilmiyoruz. Ama fikirleriyle yaşadı, yaşıyor — ve bundan sonra da yaşayacak.
Bir matematikçi olarak değil; bir zaman kapsülü olarak düşünüyorum Öklid’i. Ölüm tarihi bilinmeyen ama fikirleri milyonlarca insanın zihninde yaşayan… Ve bu, bence, gerçek bir ölümsüzlük.
—
Sence tarih boyunca bu kadar belirsizlik içinde kalmış bir figür — ama fikirleriyle bu kadar büyük etki yaratabilmiş biri — nasıl bu kadar güçlü yer edinebildi? Eğer Öklid’in ölümü hakkında farklı görüşler ya da senin düşündüğün bir tarih varsa, yorumlarını duymak isterim.
[1]: “Euclid | Biography, Contributions, Geometry, & Facts | Britannica”
[2]: “Öklid – Dünya Tarihi Ansiklopedisi – World History Encyclopedia”
[3]: “Euclid (325 BC – 265 BC) – Biography – MacTutor History of Mathematics”
[4]: “Euclid – Wikipedia”
[5]: “Euclid-bio – faculty.collin.edu”